Blockchain teknolojisi son dönemde hızla gelişme gösteren ve her ülkede kendini kabul ettirmeye zorlamış önemli bir gelişmedir. Bu teknolojinin kullanım alanları ve hukuki anlamda gelen/gelmesi gereken düzenlemeler yerel bazda incelenecektir.
Blockchain bir süredir var olan ancak son yıllarda özellikle Bitcoin başta olmak üzere kripto paraların kullanımının artması ile tanınmaya başlamış bir teknolojidir. Esasen 2008 yılında geliştirilen ve sahte bir isimle yayınlanan makale ile anlatılan bu yazılım sayesinde depolanan verilerle, kendisinden önceki tüm işlemlerin kaydının bulunduğu işlemler zincirinin sonuna eklenmek suretiyle, ilgili işlemin veri tabanı üzerine eşzamanlı olarak kaydedilmesi sağlanır. Ancak Blockchain’i diğer veri tabanı sistemlerinden ayıran en önemli özelliği, Blockchain’in tek bir merkezde kayıtlı bulunmamasıdır.
Bu teknoloji ile daha önceki bir veriyi referans göstererek girilen yeni bir veriyi değiştirmek oldukça zordur. O Yüzden sistemin hızının yanında güvenliği ve şeffaflığı getirmesi onu bu derece önemli bir konuma taşımaktadır.
Blockchain teknolojisi en yaygın haliyle kripto paralar ve Bitcoin olarak kullanılmaktadır. Özellkle son 4-5 yılda Bitcoin ve buna bağlı alt coin olarak adlandırılan kripto paralarda işlem hacimlerinin artışı “blockhain teknolojisi nedir?” sorusunu gündeme getirmiştir. Yani finans alanında gündeme gelen bu kullanım ile birlikte teknolojinin başka hangi alanlarda kullanıldığı veya kullanılabileceği konuşulmaya başlamıştır.
Eğitim, Sağlık, Güvenlik, Turizm, İş Dünyası, Hukuk ve daha birçok alanda Blockchain ve buna bağlı teknolojiler kullanılabilir. Blockchain teknolojisi, sanal veri tabanlarının kullanıldığı banka işlemlerinde, tapu ve nüfus kayıtlarında ve dijital kimliğin kullanıldığı her türlü alana uygulanabilir bir teknolojidir.
Ancak adı geçen kullanım alanlarının dışında Blockchain sisteminde hukuk dünyasıyla birebir eşleşen, uygulamada ciddi manada değişiklik yaratabilecek alanlar da mevcuttur. Bunlar ise Noter Hizmetleri, Tapu Kayıt Sistemleri, Telif Kayıt Sistemleri hatta daha fazlası Evlilik Akdi olarak öngörülmektedir. Sayılı tüm bu alanlarda ortak mesele, Güven, Şeffaflık, Zaman, Maliyet, Sistematiklik sorunlarıdır. Blockchain tek bir dokunuşla güvenli bir şekilde, şeffaflık içerisinde (kullanıcıya ve denetimciye), gecikmelerin önüne geçerek, maliyeti düşürmek ve tüm bu düzende çağa ayak uydurarak sistematikliği tek bir hizmet altında verebilme potansiyeline sahiptir.
Akıllı Şehir konseptlerinde ve birçok sistemde Blockchain teknolojisi kullanılması hem kişilerin hem de kurumların mağduriyetini giderebilecek bir teknoloji altyapısıdır. Blockchain, kişilerin bireysel olarak hareket edebilmesini aynı zamanda belli kriterleri aracılar olmadan kendi bünyelerinden oluşturmasına olanak tanır. Özellikle işlem güvenliği ve hızı, blockcahin teknolojisinin bu denli büyük bir konuma taşınmasında başrol oynamaktadır. Tüm bunlar bize birçok alanda blockchain ve teknolojilerini kullanabileceğimizi gösterir.
Hukuk alanında mevzuat güncellemelerini kolaylaştırması, içtihad birikiminin artırılması ve ulaşılabilirliğinin sağlanması yarattığı ilk etkidir. Merkezi belli olmayan ve herkesin erişimine açık olabilen bu sistemde mevcut durumdaki gibi kamu, bir veya birkaç firma tarafından oluşturulmuş kanuni kaynak ve içtihad depolamaları çok daha fazla kişi tarafından daha hızlı şekilde ve daha az masrafla yapılabilecektir. Zamanla gündeme gelebilecek şablon dilekçe oluşturulması gibi hususlar da hukuk alanında kullanmına verilebilecek genel örneklerdir.
Blok zinciri teknolojisi, farklı paydaşlar arasında dijital sözleşmelerin blok zinciri üzerinde tanımlanmasını sağlamaktadır. Bu da iş dünyasının her bir sujesini etkileyeceği gibi hukuki alanı da büyük anlamda etkisi altına alacaktır. Çünkü söz konusu akıllı sözleşmelerin hazırlanış süreci ve ardından uygulanması sırasında doğacak problemler ve bunlara bağlanmış çözümler hukuk alanine doğrudan etki etmektedir.
Kamunun her bir biriminide kullanılabileceği gibi özellikle büyük etkiyi oy verme işlemlerinin gerçekleştirilmesi, vergi, tapu ve noterlik işlemleri sırasında kullanılabilir olması doğuracaktır. Burada sistemde daha önceki bir veriyi referans göstererek girilen yeni bir veriyi değiştirmenin zor olması ve şeffaflığı önem arz etmektedir. Tabi ki bu işlemler haricinde sistemin getirmiş olduğu hız, merkezi kayıt olmayışı, masrafsızlık, şeffaflık, güvenilirlik ve beraberinde güvensizlik (kişisel verilerin dolaşımı açısından) hukuki açıdan birçok dolaylı kullanımın gündemde olduğu soylenebilir.
Blockchain teknolojisinin özellikle hukuk alanında yarattığı/yaratacağı etkide bu teknolojinin güvenli, şeffaf, hızlı ve masrafsız olması önem taşımaktadır. Blockchain teknolojisinin genel anlamda bu özellikleri her ülkeyi bu sistemi kullanmaya zorlamaya başlamaktadır.Birçok ülkede kripto paralara ilişkin çekimser kalınsa da sistem kamu işlemlerinde, oy verme işlemlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin Estonya hükümetinin ardından Japonya’nın Tsukuba şehrinde de oylamaların güvenliği için blockvhain teknolojisinin kullanımı kararlaştırılmıştır. Türkiye de henüz blockchain teknolojisinin kullanımına yönelik adım atılması veya hukuksal alt yapı oluşturulması söz konusu değildir. Ancak en kısa sürede oluşturulacağı kanaatimizdir.
Kripto paraların başında gelen bitcoin, dijital yani gerçekte var olmayan sanal bir para pirimidir. Bitcoin bildiğimiz altın ve gümüşe benzer şekilde, bir gün tükenecek ve daha fazla üretilemeyecek bir maden gibi tasarlanmıştır. Başlangıçta piyasaya sürülen Bitcoin’ler alım-satım yoluyla el değiştirirken, aynı zamanda artması için de ‘Bitcoin madenciliği’ yapılmaktadır. Tıpkı altın madenini doğadan madencilik yöntemiyle çıkarır gibi dijital ortamda da karmaşık şifreleri çözerek Bitcoin çıkaran Bitcoin madencileri vardır.
Ülkemizde kripto para işlem hacimleri 2017 başından beri yüksek seyir etmiş ve birçok ülke gibi bu konuya çekimser yaklaşılmıştır. Bitcoin cüzdanlarından çalınan paralar, bazı borsaların büyük şaibelerle kapanıp ortadan kaybolması, bankaların ve devletlerin şüpheli bakış açıları ve teknolojinin tamamen internet üzerinde yaşıyor olmasından kaynaklanan güvenlik açıkları ve en önemlisi, illegal işlerle bitcoini birbirine yakıştıran haberler (Liberty Reserve, Mt Gox ve Silk Road gibi çeşitli bitcoin skandalları) tüm bu çekimser yaklaşımın sebeplerindendir.
Yasal olarak kripto paraların tanımı yapılmadığı için para/token halka arzlarının yanı “ICO projelerinin” yasal mevzuatından söz edilemez. Ancak ICO ve Kripto Paraların yasalarda tanımının olmaması “Yasaktır” anlamına gelmemektedir. ‘Kanunilik ilkesi’ gereğince kanun olmadan bir eylemin, bir işlemin yasak olması düşünülemez.
ICO projelerinin Türkiye’de yapılmasında herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır. Ancak ICO yaparken eğer söz konusu vaatler yerine getirilmediği ve makul gerekçe de sunulmadığı takdirde ‘yatırımcıların’ şikayeti ile ICO yargı mercileri tarafından incelemeye alınacaktır. Keza bu durum mevzuatı olan diğer yatırımlar için de geçerlidir. Bu sebeple yapılacak ICO’nun gerçeğe uygun ve güvenilir bir şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır.
Kripto paralara ilişkin işlemlerin vergisel anlamda da takibinin zorluğu hukuki anlamda sorun teşkil eden diğer bir durumdur.
Dijital imza, gerçek hayattaki imzalarla sağlanan güvenliğin dijital ortamda da sağlanabilmesi için yapılandırılmış bir güvenlik aracıdır.
İnternet ve onu takip eden mobil teknolojiler hızla gelişerek Dijital Kimlik ihtiyacını doğurmuştur. Kimlik bilgilerinin huzurlu ve güvenli bir ortamda muhafazası ve muhafaza altındaki bilgilerin gerektiğinde kontrollü bir şekilde sunumu Blockchain ve akıllı sözleşme çatısı altında oluşturulacak sistemle mümkün hale gelebilmektedir.
Küresel para transferlerinde yaşanan yüksek maliyet ve gecikmelere karşı bir çözüm niteliğine sahip Blockchain mevzuata uygun hale getirilmesiyle birlikte basitleştirilmiş, düşük maliyetli ve olabildiğince eş zamanlı ödemenin önünü açabilmektedir. Bankacılık ve Finans alanında yaşanacak bir devrim ancak hukuki zeminin oluşturulması ile mümkün olabilecektir.
Sigorta Hukuku açısından Mal ve Kaza Sigortalarında Tazmin Süreci, Kamu Hukukun’da Oy Kullanımı, Kamu İhaleleri, Sağlık Kayıt ve Teknolojileri gibi alanlar da Blockchain sisteminin yenileştireceği diğer mecralara örnektir. Bu hususta yasal düzenlemeler yapılamlıdır. Ancak burada özellikle belierilmesi gereken nir husus yapılacak düzenlemelerin KVKK ile uyumlu olmasıdır. Blockchain sisteminde merkezi belli olmayan milyonlarca veri dolaşabilecekken bunların kişilerle ilişkilendirilmesi KVKK uygunluğuna zarar getirebilir. Bitcoin ile sesini duyuran blockchain teknolojisi; kriptografi/şifreleme ve dağılımın bir araya gelmesiyle sanal veri halkalarının içinde gizlenmiş olan bilgilerin imhasını oldukça zorlaştırmaktadır. Kişisel verilerin hukuka aykırı işlenmesi ve özel nitelikli verilerin bu şekilde dolaşımı önümüzde ortaya çıkabiecek en büyük problemler olarak gözükmektedir.
Çağımızda ön plana çıkmış olan diğer teknolojik kavramlar ile birlikte blokzinciri çok büyük bir potansiyel etki alanına sahiptir. Bununla birlikte son başlıkta ifade edildiği üzere birçok hukuki problematik, kanun koyucular ve bilim insanları tarafından çözülmeyi beklemektedir.
1. Ateş, L. 2014, Bitcoin: Sanal Para ve Vergileme, Vergi Sorunları Dergisi, 37(308), 131-141. 2. Ersin ÜNSAL,Ömer KOCAOĞLU, “Blok Zinciri Teknolojisi: Kullanım Alanları, Açık Noktaları ve Gelecek Beklentileri” syf 58-60 3. Japonya’da Kripto para kullanımına ilişkin haber https://kriptoparahaber.com/japonya-ilk-blockchain-oylama-sistemini-kullandi.html 4. https://www.sanalhukuk.net/blockchain-teknolojisinin-problemleri/ 5. https://block-law.org/yazilar/